Auteur: Karen Vande Wiele

Etherische olie – Rode mandarijn

De naam mandarijn is afkomstig uit China.  De vruchten van de bomen Citrus reticulata, die vroeger enkel in Azië groeiden,  werden geschonken uit respect  aan de bestuursambtenaren van het Chinese rijk, zijnde de mandarijnen.

Tegenwoordig groeien de bomen ook in het Middellands Zeegebied.

De etherische olie bekom je door koude persing van de schil van de onrijpe of rijpe vruchten. Vandaar het onderscheid tussen etherische olie van groene en rode mandarijn.

Om 1 liter etherische olie te bekomen hebt je zo’n 120 kg vruchten nodig.

De geur van rode mandarijn is  iets intenser en  zoeter dan de groene variant.

Het is een geliefde component van parfumeurs en wordt voornamelijk verwerkt in bloemige of zoetere parfums en in diverse eau de Colognes. De geur blendt goed met andere citrussen maar in het bijzonder ook met specerijen zoals nootmuskaat, kaneel, kruidnagel, en met lavendel.

Bij verneveling werkt rode mandarijn rustgevend en slaapbevorderend. De olie is veilig voor kinderen en bejaarden en kan dus gunstig zijn om een half uur voor bedtijd even te verstuiven in de slaapkamer.

Op emotioneel vlak kan de olie ingezet worden bij angsten en doemdenken. De olie geeft helderheid en werkt opmonterend.

Mandarijn in de huidverzorging is zowel nuttig voor een droge als een vette huid. Voor de droge huid is de olie geschikt omwille van zijn vochtinbrengende werking. Voor de vette huid werkt de olie reinigend en antiseptisch. Verdun de olie wel steeds in een basisolie (jojoba is geschikt voor alle huidtypes). Reken zo’n 5 tot 6 druppels per 10 ml draagolie als veilige dosis voor volwassenen.

Wens je de olie in bad te gebruiken voor een rustgevend effect, dan verdun je die best in een beetje kokosmelk of room (bevat voldoende vet) of druppel je ze op badzout dat je erna goed mengt en gebruik je maximum 10 druppels op een vol bad.

Rode mandarijn bevat geen furocoumarines en zal dus geen fototoxische reactie geven in combinatie met zonlicht. Andere citrusoliën kunnen deze reactie wel geven, tenzij ze gevrijwaard zijn van furocoumarines (bijvoorbeeld bergamot coumarinevrij).

Je bewaart  deze etherische olie best in de koelkast. Hou verder rekening met  een  maximale houdbaarheid van 1 jaar na opening voor gebruik op de huid. Voor verstuiving of voor verwerking in bij voorbeeld poetsproducten kan je de olie wel nog verder blijven gebruiken, al zal de kwaliteit na een jaar wel achteruit gegaan zijn.

Ook al wordt mandarijn als veilig aangegeven tijdens de zwangerschap, lijkt het toch raadzaam om de olie enkel voor verneveling te gebruiken, zeker tijdens het eerste trimester.

 

Zoethout (Glycyrrhiza glabra L.)

Glycyrrhiza komt uit het Grieks en betekent letterlijk ‘zoete wortel’. Dit matig winterhard gewas is inheems in het Meditteraans gebied, in Zuid-Europa en het westen van Azië. De plant verkiest een zanderige, warme open plek met humusrijke grond. Het gebruikte deel van de plant is de houtige, vezelige wortelstok die recht naar beneden groeit en wel tot 5 meter diep kan gaan.

Zoethout kende van oudsher al diverse toepassingen.  Zo voegden de bewoners van het ‘Oude Egypte’ zoethout toe aan begrafeniskruiken. De Grieken en Romeinen gebruikten de wortelstok om astma en hoest te helen.   In China is de geneeskrachtige wortel al zeer lang in gebruik en wordt op vandaag nog steeds enorm gegeerd. Zoethout heeft als ‘harmonisator’ in Chinese kruidenblends de eigenschap om lichaamsvreemde stoffen beter door het lichaam te laten verwerken. Chinese geneeskundigen noemen de plant daarom de  ‘grote ontgiftiger’.

In 1760 voegde de apotheker George Dunhill  suiker en bloem toe aan een zoethoutextract. Het welbekende snoepgoed ‘drop’ was  geboren. Hij is trouwens niet de enige apotheker die een bijdrage geleverd heeft tot onze hedendaagse voedingsindustrie. De eerste versies van de gekende dranken coca cola en pepsi  zijn ook ontwikkeld door apothekers. 

De belangrijkste inhoudsstof in zoethout is glycyrrhizine. Deze stof, die op vandaag ook gebruikt wordt als suikervervanger,  zorgt ervoor dat zoethout ontstekingswerend werkt op het maag-en darmslijmvlies.  Daarnaast dempt deze inhoudsstof het hoesten en heeft een positieve werking op de bijnieren omdat ze de afbraak van cortisol door de lever vertraagt.  Glycyrrhizine  is echter niet zonder gevaar. Veelvuldig  gebruik kan bloeddrukverhogend werken. In dat geval is het beter om de gepelde zoethout te gebruiken die tot 40% minder glycyrrhizine bevat.

Dankzij de andere inhoudsstoffen die zoethout rijk is hebben de gedroogde wortelstukjes spijsverteringsbevorderende en ontkrampende eigenschappen voor zowel het spijsverterings- als het luchtwegenstelsel.

Zoethout wordt ook toegevoegd aan natuurlijke laxatieve kruidenmengelingen waar vaak senna in gebruikt wordt. De wortelstukjes kunnen de krampopwekkende neveneffecten van senna temperen.

Tenslotte bevatten de wortelstokjes  een klein aandeel isoflavonen waardoor ze een milde fyto-oestrogene werking hebben. Zo kan een extract van zoethout ook toegediend worden bij menopauzale klachten of storingen in de hormoonhuishouding.

Zoethoutstokjes kunnen verder dienst doen als kauwlekkernij. Ze hebben op de koop toe nog een reinigende werking op het gebit.

In de voedingsindustrie wordt zoethout ook gebruikt door bierbrouwers om een betere schuimvorming, kleur en smaak aan  bier te geven.

Wens je therapeutisch gebruik te maken van zoethout dan consulteer je best een kruidengeneeskundige die je gericht kan helpen met exacte dosering en je voorgeschiedenis kan bekijken.

Ga zelf niet experimenteren met hoge dosis extracten omwille van de contra-indicaties: hoge bloeddruk, bij zware vochtophopingen, zwangerschap, hormoongevoelige tumoren of voor een chirurgische of tandheelkundige ingreep (bloedverdunnend effect).

Bron: Groot handboek geneeskrachtige planten – Geert Verhelst

.

Damiaanblad (Turnera diffusa)

Deze struikachtige vaste plant is inheems in Midden en Zuid Amerika en in het zuiden van Noord Amerika. Hij verkiest droge, rotsachtige bodem en houdt van zon.

De plant werd van oudsher gebruikt door de indianen om ondermeer klachten van angst en rusteloosheid te verhelpen.  De plant heeft een aromatische, licht bittere smaak. De voornaamste inhoudsstoffen zijn ondermeer cafeïne-achtige alkaloïden, stoffen die het centraal zenuwstelsel stimuleren, de concentratie verbeteren  en vermoeidheid tegengaan. Daarnaast bevat damiaan ook evenveel bitterstoffen.

Damiaanblad wordt gecategoriseerd als een neurotonium. Het is versterkend voor de geest, werkt opbeurend en euforiserend. Zeer interessant bij klachten zoals zenuwuitputting en geestelijke vermoeidheid, stress en angsten.  Verder is de plant ook een algeheel tonicum dat ondersteunend werkt bij fysieke vermoeidheid, na herstel van ziekte of een operatie en bij fysieke prestaties.

De plant bevordert eveneens het hormonaal evenwicht en is mild menstruatiebevorderend.

Dankzij de vele bitterstoffen kan damiaanblad ook ingezet worden om de eetlust te verbeteren, spijsvertering te bevorderen en krampen te verlichten.

Kortom, een veelzijdig aromatische plant die allicht bij weinigen gekend is.

Damiaanblad vormt een belangrijk bestanddeel van onze tisane Energiek.

Samen met andere verhelderende planten zoals gember, rozemarijn en munt kan deze tisane gedronken worden ter ondersteuning van mentale en fysieke vermoeidheid en om de concentratie aan te scherpen. De tisane is geschikt voor ’s ochtends en doorheen de dag te drinken.

Etherische olie – pepermunt en rode mirte

Etherische olie –  pepermunt en rode mirte

Pepermunt – Mentha peperita

De etherische olie wordt gewonnen uit het blad van de zeer aromatische pepermunt plant.  Ze is bijzonder veelzijdig en hoort terecht thuis in de natuurlijke huisapotheek.

Vooreerst is pepermunt olie zeer geschikt voor diverse pijnen te verlichten dankzij het gehalte aan menthol.  We denken ondermeer aan hoofdpijn maar ook keelpijn wordt verzacht door één druppel pepermunt aan te brengen op een lepeltje honing en dit 3 maal daags in te nemen.

Daarnaast is dit een top olie voor ondersteuning van het spijsverteringsstelsel. Hiervoor kan je de olie vernevelen maar nog krachtiger is de orale inname van maxium 3 druppels per dag op honing of olie. Ze werkt ontstekingswerend, antiviraal en antibacterieel en is een waar tonicum voor lever en pancreas. Verder heeft pepermunt olie zijn heilzame eigenschappen al bewezen bij mensen met een gevoelig darmstelsel. Ook maagklachten en misselijkheid kunnen verlicht worden met pepermunt.

Pepermuntolie vernevelen geeft een verhelderend en verfrissend effect en is bovendien goed inzetbaar bij verkoudheden en griepachtige klachten. De olie kan gebruikt worden om vermoeidheid en depressieve gevoelens te verlichten.

Op de huid wordt pepermuntolie sterk verdund ingezet omwille van zijn jeukstillende eigenschappen. Voor andere toepassingen op de huid is voorzichtigheid geboden. Gebruik pepermunt olie nooit in bad. In combinatie met warmte werkt de munt sterk verkoelend en kan het leiden tot koude shock.

Contra indicaties:

  • niet inwendig en op de huid of in bad te gebruiken bij kinderen onder 6 jaar.
  • bij zwangerschap en borstvoeding pepermunt niet inwendig en op de huid gebruiken. Vernevelen kan wel.
  • niet gebruiken op zeer gevoelige of beschadigde huid. Evt kan dan gekeken worden naar het hydrolaat van munt.
  • geen langdurig inwendig gebruik zonder advies van een deskundig therapeut

Rode mirte – Myrtus communis

Deze olie wordt via stoomdestillatie van bloemen, blad en twijgen verkregen. In het oude Griekenland was mirte gewijd aan Aphrodite, godin van liefde en schoonheid. De geur is zachter dan eucalyptus. De zoete toets wordt bekomen door het mee destilleren van de bloemen.

Rode mirte heeft een breed spectrum aan eigenschappen. Zo is ze allereerst zeer heilzaam voor de luchtwegen. Ze is sterk ondersteunend bij diverse longproblemen, in het bijzonder bij kinderen. Verder is de olie een stimulans voor de immuniteit. Ook bij verkoudheden en griepachtige klachten is het een topper. Een ideale olie om te vernevelen in leefruimte.

Daarnaast is rode mirte een zeer krachtig tonicum voor de huid.  Ideaal voor vette, ontstoken huid of bij acne. De samentrekkende eigenschappen maakt de olie tevens ideaal bij rimpels.

Neem 4 eetlepels badzout en doe er 3 druppels rode mirte op. Evt in combinatie met 4 druppels palmarosa. Geniet van een kalmerend en immunostimulerend badje. Ideaal voor het slapengaan. Je kan de etherische oliën eveneens oplossen in een beetje (plantaardige) melk en zo toevoegen aan het bad.

Op mentaal vlak is mirte verkwikkend en heeft een bijzonder goed effect op het humeur. Een ideale olie om boosheid te verwerken.

Contra indicaties:

  • niet gebruiken bij zwangerschap
  • niet gebruiken bij kinderen jonger dan 6 jaar
  • voorzichtig bij kinderen met spastische luchtwegproblemen

 

Etherische olie – Palmarosa (Cymbopogon martinii)

Toegegeven, wij zijn echt fan van deze uiterst veelzijdige etherische olie met een zachte, zoete geur.

De olie wordt gewonnen via stoomdestillatie uit een grassoort die wel tot 3 m hoog kan worden en vooral groeit in Zuid-Azië. Ze heeft een zachte, bloemige geur, zonder overheersend te zijn.

Naar werking toe is deze olie echt een toppertje. Er zijn heel krachtige etherische oliën die als inhoudsstof fenolen bevatten. Deze worden de natuurlijke antibiotica bij uitstek genoemd. Voorbeelden hiervan zijn tijm thymol, kruidnagel en oregano. Deze oliën zijn echter ook wat meer irriterend voor de huid en evt ook zwaarder om te vernevelen.

Palmarosa bevat een andere inhoudstof, namelijk monoterpeenalcoholen. Deze zijn een bijna zo krachtig als de fenolen maar  wel uiterst veilig in gebruik en ook voor kinderen.  De olie is sterk antibacterieel, antiviraal en bevat  schimmeldodende eigenschappen. Verder behoort ze tot de meest huidvriendelijke etherische oliën van de aromatherapie. Zo heeft palmarosa celvernieuwende en wondhelende eigenschappen. Bovendien helpt ze de talgproductie te reguleren: dat wil zeggen bij een teveel onderdrukken en bij te weinig bijsturen om meer te produceren. Al deze eigenschappen maakt dat palmarosa voor diverse huidtypes kan ingezet worden: droge, vette, normale, gevoelige huid met eczeem. Al deze huidtypes hebben baat bij de verzorgende kracht van deze etherische olie.

Palmarosa is ook zeer goed inzetbaar bij stressgerelateerde klachten. Ze werkt kalmerend en ontspannend en heeft een versterkend effect op het zenuwstelsel.

Tenslotte werkt de olie ook zeer goed in op de circulatie en op het hart en is ze inzetbaar voor diverse ontstekingen: blaasontsteking, neusholteontsteking (sinusitis) en bij diverse schimmelinfecties op de huid.

Hoe kan je de etherische olie gebruiken?

Vernevelen in een toestelletje : een aantal druppels  – kan ook op een kinderkamer. Aangenaam in combinatie met ondermeer wierook, sandelhout, roosgeranium

In tal van huidverzorgende producten: gelaats- of lichaamsolie, crèmes, parfum, badzout.

Dankzij de sterk antibacteriële eigenschappen is deze olie ook inzetbaar als natuurlijk conserveermiddel in een crème.

Nog een pluspunt van deze olie is de prijs. Ze behoort tot de één na laagste prijscategorie.  Zeker de moeite waard om deze etherische olie beter te leren kennen.

Duizendblad (Achillea millefolium)

Duizendblad (Achillea millefolium)

Vanaf het vroege voorjaar is het zover. Dan ontwaakt deze uiterst veelzijdige plant. Achillea verwijst naar de Griekse krijger Achilles die op het slagveld de bloedende wonden verzorgde van zijn strijdmakkers.

Het blad van deze plant lijkt bijzonder goed op een veertje. In het voorjaar zijn de jonge blaadjes tevens ‘vederzacht’. Zeer smaakvol om in salades te verwerken want ze bevatten zeer veel mineralen. Een andere traditie is het maken van ‘groenkoeken of kruidenkoeken’ in het voorjaar. Een pannenkoek waarin jong blad van voorjaarsplanten is verwerkt. Duizendblad kan perfect dienst doen als één van de ingrediënten in deze lekkernij.

In de tuin heeft deze plant ook heel veel goeds te brengen. Naast het feit dat het een sterke plant is, die met weinig tevreden is, en mooie witte schermbloemen vertoont,  is duizendblad ook een waardplant voor vlinders. Verder kan fijngehakt duizendblad een bijdrage leveren aan composthopen. Hij laat immers toe het materiaal beter en sneller te laten ontbinden. Tenslotte heeft de plant een beschermfunctie naar ongedierte toe. Zo helpt hij om kevers en vliegen af te houden van naburige planten.

In de kruidengeneeskunde kent duizendblad ‘duizend en één’ toepassingen. En dat hadden ze van oudsher al ontdekt. In de middeleeuwen maakte men heel vaak gebruik van de signatuurleer: het uitzicht en de structuur van planten werd geassocieerd met organen of stelsels waarvoor deze plant nuttig zou kunnen zijn. Het zeer fijn vertakte blad van duizendblad lijkt bijzonder op de fijn vertakte bloedvaten en de haarvaten en vandaar de gunstige werking erop.

Je kan duizendblad op diverse manieren gebruiken . Wij geven een aantal voorbeelden.

Vers blad

Verwerken in slaatjes of in gerechten. Of voor het stelpen van het bloed uit kleine wondjes. Ideaal als je op stap bent in de natuur en je hebt je pijn gedaan. Ga op zoek naar duizendblad, wrijf met het blaadje goed op het wondje en hou het een aantal minuutjes tegen de bloedende plek. Je bent snel van de bloeden verlost.

Gedroogd blad 

Geschikt om tisane van te maken of voor het maken van een tinctuur.

De plant heeft ondermeer spijsverteringsbevorderende en mild vochtafdrijvende eigenschappen. Verder is het krampopheffend, onstekingswerend en ontsmettend.

Voor een tisane kan je duizendblad bij voorbeeld combineren met citroenmelisse en kamille. Zeer interessant ter verlichting van buikkrampen en menstruatiekrampen.

Je kan ook een aftreksel maken van duizendblad dat je laat afkoelen en vervolgens uitwendig gebruikt ter ondersteuning van wondheling of op plaatsen om de bloedsomloop te bevorderen. Zeer interessant bij zware benen, spataders, aambeien.

Hydrolaat

Een zeer licht kruidig hydrolaat dat het resultaat is van stoomdestillatie van het bovengronds kruid. Voordeel van het hydrolaat is dat het vervaardigd is van vers plantenmateriaal en zo alle in water oplosbare stoffen bevat samen met een klein deel etherische olie.

Voor inwendig gebruik is dit hydrolaat een goede zachte ontgifter. Het is ontstekingsremmend, bevorderend voor de spijsvertering en heeft een goede werking op de gal. Daarnaast is vochtafdrijvend en reinigend voor de bloedvaten. Verder is het krampstillend en dus ideaal bij buikkrampen of pijnlijke maandstonden.

Voeg 1 theelepel hydrolaat toe aan een glas water of een tas tisane. Herhaal 2 tot 3 keer per dag. Of voeg 2 eetlepels hydrolaat toe aan een liter water en drink verspreid over de dag. Wens je het te gebruiken voor kinderen, dan zeker de dosis halveren of bij zeer jonge kinderen slechts een halve theelepel gebruiken per dag. Dat zal voldoende zijn.

Naar uitwendig gebruik is dit hydrolaat zeer geschikt om de circulatie te bevorderen en een gunstig effect te geven op het veneuze stelsel. Ongemakken zoals zware benen, gevoelige aderwanden of  zwakke bloedsomloop kunnen hiermee verlicht worden. Je kan hiervoor dit hydrolaat sprayen op de gevoelige plaatsen.

Op energetisch vlak is dit een zeer goed hydrolaat voor mensen die gebukt gaan onder melancholie of depressies. Het hydrolaat verdrijft negativiteit en geeft tevens energie.

Verder blijken ook huisdieren dit hydrolaat te appreciëren. Wij sprayen de vacht van onze hond geregeld waardoor die erg mooi en zacht aanvoelt.

De ene lavendel is de andere niet

In de zomermaanden bloeit hij welig : lavendel. Heel veel mensen doen zich ook graag tegoed aan een flesje aromatische etherische olie van deze plant. En dat is geheel terecht want lavendel wordt wel de EHBO van de aromatherapie genoemd. Zo veelzijdig en relatief veilig in gebruik.

Elke etherische olie is zeer geconcentreerd waardoor je ze best niet puur gaat gebruiken en zeker naar inname toe niet op je eentje gaat experimenteren. Niettemin mag lavendel met één druppeltje toch wel bij volwassenen op de pure huid gedaan worden. Bij kinderen, zwangere vrouwen en ouderen is ook hier toch voorzichtigheid geboden.

Heel vaak krijgen wij vragen voor een flesje lavendel. Aan elke klant vragen we dan trouw waarvoor de olie mag dienen. Want jawel, de ene lavendel is de andere niet. In de eerste plaats is lavendel dé olie bij uitstek die je overal wel eens durft te vinden. Wees voorzichtig met flesjes met een etiket op waar enkel ‘lavendel’ op staat.

Een kwaliteitsvolle etherische olie heeft steeds een etiket waarop de Latijnse en Nederlandse naam vermeld staan, het gebruikte deeel van de plant, de afkomst en dan verder een houdbaarheidsdatum. Bij sommige planten speelt ook de groeiplaats (aangeduid door een chemotype) een rol omdat al naargelang waar de plant groeit de inhoudsstoffen toch wel significant kunnen verschillen en dan ook de toepassingsgebieden verschillend kunnen zijn.

Lavendel etherische olie is er ook eentje waar heel veel verschillen in zijn. We zetten ze graag eventjes op een rijtje

  • Lavandin. De goedkoopste versie. De gedroogde bloemen zijn echt wel twee keer zo goedkoop dan die van de echte lavendel. Begoed je dus ook hier voor bedrog. En dat geldt dus ook naar de etherische olie toe. Lavandin olie is afkomstig van de plant ‘Lavandula hybrida’. Zoals de naam het al verraadt, is dit een hybride plant. Vaak een kruising tussen de echte lavendel (Lavandula angustifolia) en spijklavendel (Lavandula latifolia). De planten worden via stekken vermeerderd omdat de plant geen vruchtbaar zaad heeft opleverd. Zelfs in de lavandins heb je nog verschillen. De geur is kruidiger, scherper, minder verfijnd dan lavendel. Omwille van de prijs is dit ook de beste om in huishoudproducten te gebruiken. De eigenschappen van de olie zijn redelijk gelijklopend met echte lavendel. Al is deze minder rustgevend en sterker naar krampstillende werking. Meer geschikt dus in massage olie voor de spieren.  Deze olie heeft een prijs rond de 4 €.
  • Spijklavendel. Etherische olie gewonnen uit de plant Lavandula latifolia. De bloemen zijn grijsblauw van kleur. Deze olie is het sterktst naar ontstekingen toe en is het sterkst antibacterieel en antiviraal. Bovendien ook iets krachtiger naar immunostimolans. Deze olie zit qua prijs tussen lavandin en echte lavendel in.
  • Echte lavendel. Dit is zonder meer de duurste soort van allemaal en de prijzen lopen nog op al naargelang de groeiplaats (hoogte) van het gebruikte plantenmateriaal. De geur is meer zoet, kruidig met echt bloemige ondertoon. En deze olie is dé olie bij uitstek naar rustgevendheid. Deze olie is zondermeer het prijzigst en dan zijn er zelfs nog verschillen al naargelang de hoogte waarop de plant groeit. Zo kan de prijs hiervan oplopen tot rond de 20 € of meer.

Conclusie: alle kwaliteitsvolle lavendel oliën (deze met correcte etikettering) gekocht bij een betrouwbare bron zijn steeds goed. Allen hebben ze eigenschappen rustgevend te zijn, wondhelend en ontsmettend. Echter, toch is het raadzaam om je specifieke doelstelling goed te bepalen omdat je zo een heel gerichte keuze kan maken naar werking en ook naar prijs.

Dovenetel (Lamium)

Wanneer je nog op zoek bent naar een mooie bodembedekker in de tuin dan heb je hem nu gevonden. Lamium oftewel dovenetel. Het geslacht maakt deel uit van de lipbloemfamilie, wat je zeer duidelijk kan zien aan de fijne bloemetjes. Er maken zowel éénjarigen als vaste planten deel uit van dit geslacht.

De gewone witte dovenetel (lamium album) is de meest verspreide in Europa en vinden we op diverse plaatsen terug in het wild. Het blad lijkt zeer sterk op dat van brandnetel met dat verschil dat het geen mierenzuur bevat en dus niet prikt. De naam dovenetel is daarvan afkomstig:  de netel is doof, hij brandt dus niet. Andere varianten die we in het wild terugvinden zijn de gele dovenetel (Lamium Galeobdolon) en de paarse dovenetel (Lamium purpureum). Deze laatste komt tevens spontaan te voorschijn in de tuin.

Volgens de Griekse mythologie is Lamium album  eigenlijk het symbool van ontrouw van Zeus. Hij zou Hera bedrogen hebben met Lamia en uit wraak heeft Hera beide veranderd in een dove netel.

Het plantje is niet veeleisend en heeft een lange bloeitijd : van april tot oktober. Het zaad van de plant wordt door mieren verspreid dankzij het mierenbroodje. Dat is een zeer zoet deeltje aan het zaadje dat mieren aantrekt waardoor ze het verder gaan verplaatsen. Zij doen zich tegoed aan de zoete lekkernij zonder dat het zaadje hierdoor aangetast wordt. Het heeft wel van de kracht van de mieren gebruik gemaakt om zich te verplaatsen om zo weer op een ander plekje te kunnen groeien. De samenwerking in de natuur is toch echt wel mooi.

Het blad en de bloemetjes van alle soorten zijn eetbaar. Ze zijn bijzonder rijk aan mineralen. De bladeren smaken lichtjes bitter, de bloemen daarentegen zoet door de aanwezige nectar. Je kan ze verwerken in slaatjes of een tisane trekken van de blaadjes. Het is trouwens één van de weinige planten waarvan het blad niet verandert van smaak eens de plant in bloei staat, je kan dus blijven oogsten. Voor slaatjes is het jonge blad te verkiezen. Voor in een wokschotel of soep kan het wat ouder blad ook dienst doen.

In de kruidengeneeskunde wordt deze plant inwendig gebruikt ter verlichting van vrouwenkwalen. Het is tevens inzetbaar bij darmlast of ter ondersteuning van de luchtwegen.  Uitwendig kan je er een maceraat van maken of een extract om hiermee dan een zalf of crème te maken die vooral pijnstillend werkt.

Ik vind het plantje ook gewoon decoratief in de tuin. Ik heb de gewone paarse variant staan, maar tevens een aantal andere mooie cultivars:  Lamium maculatum “white nancy” en Lamium maculatum “beacon silver”. Beide zijn vaste planten met een zacht zilverbont blaadje. Ze woekeren niet en bloeien van april tot juli. Zeer goed winterhard.

Ben je toch nog op zoek naar een andere bodembedekker? Wel eigenlijk hebben heel wat planten de eigenschap om de bodem te bedekken. We denken vooral aan lage kruipende planten maar lavendel of kruiden zoals dragon zullen tevens de bodem in een mum van tijd verbergen. Zoek je toch iets lager bij de grond dan vind ik volgende planten ook bijzonder mooi en waardevol: lievevrouwebedstro (Gallium odoratum), kruipend zenegroen (Ajuga reptans) of vrouwemantel (Alchemilla vulgaris of mollis). De eerste is een echte schaduwplant en verdraagt moeilijk zon. De anderen kunnen dat wel aan.

 

Engelwortel (Angelica archangelica L.)

Deze prachtige twee- of driejarige is een pronkstuk in éénieder zijn tuin. Weet wel, het is echt een kanjer en dit mag je ook letterlijk nemen. Voorzie dus een ruime plek liefst in de schaduw en op een ietwat rijkere, zure leemgrond. In het wild tref je hem het meest aan op vochtige plaatsen. De plant sterft af van zodra hij zaad heeft voortgebracht. De kiemkracht van het zaad zal dan voor nakomelingen moeten zorgen. 

De benaming verwijst naar aartsengel. De plant stond van oudsher bekend voor zijn bovenaardse krachten en vormde een ware bescherming tegen boze geesten en tegen de duivel. De legende vertelt dat deze plant omstreeks de 10de eeuw in een droom van een monnik aangewezen werd door aartsengel Raphaël   als genezer voor de pest. En sindsdien deed hij dienst als medicijn tegen onder meer de pest.

De plant heeft een bijzonder verfijnde smaak en aroma. Op die manier kan het gerechten een apart cachet geven. De zaden van de plant kunnen vermengd worden met andere zaadjes zoals die van venkel of koriander en gebruikt worden als aromatische mix om gerechten mee op te waarderen. Verder kunnen ze ook gebruikt worden om er een heerlijk elixir mee te maken. De jonge bladeren zijn eetbaar en kunnen ondermeer aroma geven aan slaatjes. De stengel wordt  vaak gebruikt om te confijten. Maar je kan ze ook gebruiken om aan fruitbereidingen zoals confituur toe te voegen.  In Lapland gebruiken ze de bladeren om vis in te verpakken. Dat heeft een verfijnd aroma en bovendien ook een antiseptische werking. Daarnaast schillen de Lappen de jonge stengels die ze ontdaan hebben van de bladeren en eten ze met smaak op. Wees wel matig met het gebruik want anders gaat de smaak snel overheersen.

De geneeskrachtige werking van de plant zit vooral in de wortel. Engelwortel kent een breed spectrum. Het is spijsverteringsbevorderend  en eetlustopwekkend dankzij de aanwezigheid van bitterstoffen. Het is verder algemeen aansterkend en heeft ook krampstillende eigenschappen. Maar de ietwat houterige geur kan ook rustgevend en angstwerend werken. In dat laatste geval kan de etherische olie gebruikt worden om te verstuiven. Let wel deze etherische olie behoort tot de hogere prijsklasse. Het verfijnde aroma laat tevens toe om in parfums te gebruiken.

Als je verse engelwortel oogst op een zonnige dag draag dan bij voorkeur beschermende kledij want de plant heeft  een fototoxische werking.

 

Lievevrouwebedstro (Galium odoratum)

Laat de Latijnse benaming het al niet vermoeden? Dit bescheiden plantje heeft een bijzonder aangenaam aroma. Vooral dan het gedroogd plantgoed.  Dat komt ons goed van pas bij het uitdenken van nieuwe geurenmengelingen. De typische geur dankt de plant aan de aanwezigheid van coumarines, die bij het drogen uit elkaar vallen waardoor de geur subtieler wordt.

De Nederlandse benaming leunt aan bij de Christelijke legende dat dit kruid gebruikt zou zijn voor het opmaken van Maria’s bed.  De Germanen gebruikten dit plantje ter verering van Freya, godin van de geboorte. Verder werd lievevrouwebedstro ook beschouwd als een heksenwerend kruid. Het gebruik ervan als beschermingsmiddel tegen het kwaad is terug te vinden in veel gebruiken in Europa. Zo werden er bij voorbeeld tuiltjes lievevrouwebedstro aan het bedeinde gehangen van de zieken met koorts.

De plant is  een zeer mooi bodembedekkertje dat houdt van een schaduwrijk plekje. Het plantje bloeit volop in mei met mooie witte bloemetjes. Het oogsten ervan voor toepassingen gebeurt best voor de bloei. Ook bijzonder leuk is dat de blaadjes met acht samen een soort krans vormen.

Vroeger werd het kruid vaak gebruikt ter bevordering van de spijsvertering maar ook om wonden te helen. Het bevat net zoals Engelwortel krampwerende en digestieve eigenschappen.  Verder worden er ook mild slaapverwekkende eigenschappen aan toegeschreven. Vandaag de dag is het medicinaal gebruik ervan beperkt. Al vind je het wel nog terug in kruidenmengelingen voor tisanes.

Culinair kan je aan de slag met dit plantje in ondermeer gebak of om frisse drankjes mee te maken. Enkele takjes een paar uren laten trekken geeft een verfijnde smaak. Laat ze echter niet te lang trekken want anders komen er teveel coumarines vrij en daar kan je hoofdpijn van krijgen. Teveel coumarines kunnen ook aanleiding geven tot braken, dus spring zeker karig om met het gebruik van dit kruid.